A língua Lingala no Congo-Kinshasa: o perfil sociolinguístico

Mokoto ya Lingala ya Congo-Kinshasa: maye matali bato na maloba

Autores

  • Philippe Nzoimbengene Universidade Católica de Louvain - Bélgica https://orcid.org/0000-0003-2756-3244
  • Alexandre António Timbane Universidade de Integração Internacional da Lusofonia Afro-Brasileira - Brasil (Tradutor)

Palavras-chave:

Língua, Lingala, Variação Linguística, RDC

Resumo

O presente artigo descreve as origens da língua Lingala, uma das línguas bantu faladas na República Democrática do Congo, na República do Congo, partes da República do Gabão, da República de Camarões, da República do Quênia e da República de Angola. Para além da África, o Lingala é falado na Europa por vários imigrantes africanos. Trata-se de uma língua com tradição escrita e com uma vasta produção literária. Para além disso, a língua Lingala é língua de ensino, o que a torna mais importante. De acordo com Nzoimbengene, o prefixo li- no nome ngala foi acrescido ao nome da língua (ngala) por missionários católicos da Congregatio Immaculati Cordis Mariae no século XX, por volta de 1901 quando queriam publicar gramáticas, dicionários, bíblias e torná-la língua da evangelização. A língua Lingala (classificação: C36d) é uma língua bantu que surgiu da variação da língua bobangi (classificação: C32), que é a mãe de todas as línguas das tribos das margens do Rio Congo. É uma língua que tende a se expandir além fronteiras devido ao estatuto de língua oficial e franca, especialmente no comércio.

****

Makomi eye ezali kolimbola ebandeli ya monoko ya Lingala, moko ya minoko ya Bantu oyo elobelamaka na mboka Congo-Kinshasa, Congo-Brazza-Ville, biteni ya Gabon, Cameroun, Kenya mpe République mpe ya Angola. Longola Afrika, Lingala elobamaka na bana ya Afrika ebele baye bafandi na Europa. Ezali monɔkɔ oyo ezali na bonkɔkɔ ya kokoma mpe oyo ezali na mikanda mingi. Lisusu, Lingala ezali monoko ya koteya, yango esalaka ete ezala na ntina mingi. Engebene na Nzoimbengene, ba mumpe ya likomba Immaculati Cordis Mariae babakisaki li- na liboso ya nkombo ngala na ekeke ya 20, pene na mobu 1901 ntango balingaki kobimisa gramere, diksionɛrɛ, biblia mpe kosala yango monoko ya kosakola nsango elamu. Monoko ya Lingala (babotiaka: C36d) ezali monoko ya Bantu oyo ebimaki na maye matali monoko ya Bobangi (babokiaka: C32), oyo ezali mama ya minoko nionso ya mabota na libongo ya ebale Congo. Ezali monoko oyo ezali na momesano ya kopanzana na ndelo mpo na ezalela na yango lokola monoko ya mboka bem ya bolobeli mikolo na mikolo, mingi mingi na mombongo.

 

 

Biografia do Autor

Philippe Nzoimbengene , Universidade Católica de Louvain - Bélgica

Membro do Instituto de Línguas e Comunicação, Universidade Católica de Louvain. É pesquisador em Sociolinguística, Semântica, Pragmática e Análise do Discurso. É estudioso da língua  lingala tendo publicado vários materiais das se destaca 'Le lingála contemporain de Kinshasa". 

Alexandre António Timbane, Universidade de Integração Internacional da Lusofonia Afro-Brasileira - Brasil (Tradutor)

Doutor em Linguística e Língua Portuguesa (2013) pela UNESP-Brasil, Mestre em Linguística e Literatura moçambicana (2009) pela Universidade Eduardo Mondlane-Moçambique. É professor Permanente da Universidade de Integração Internacional da Lusofonia Afro-Brasileira (UNILAB), Instituto de Humanidades e Letras, Campus dos Malês, Bahia. Tem experiência no ensino e na pesquisa na área de Sociolinguística e Dialetologia com enfoque na variação e mudança lexical do Português (Estudos do Léxico), Contato linguístico e Línguas Bantu. Membro do Grupo de Pesquisa África-Brasil: produção de conhecimento, sociedade civil, desenvolvimento e Cidadania Global. Editor-chefe da Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e Brasileiras.

Referências

BOKAMBA G. E. “The spread of Lingala as a lingua franca in the Congo basin”, in FionaMc Laughlin (éd.), The languages of urban Africa, New York, Continuum International Publishing Group, 2009.

BOKAMBA G. E. The many faces of Lingála: Understanding its metamorphosis (Handout for lecture given at RMCA’s “Seminar on African Languages and Cultures” Series), Tervuren, Royal Museum for Central Africa, 22 January 2010 (inédit), p. 2.

CASTELLOTI, V. Langue maternelle en classe de langue étrangère – Collection Didactique des langues étrangères, Paris, Clé International, 2001, pp. 21-22].

DELEUZE, G. Critique et clinique – Collection « Paradoxe », Paris, Les Éditions de Minuit, 1993.

CRYSTAL, D. The Cambridge Encyclopedia of Language (Second edition), Cambridge, Cambridge University Press, 1997,

EKKEHARD WOLFF, H. “Language and society”, in: Heine, B & Nurse, D. (éds). African Languages. An Introduction, Cambridge, Cambridge University Press, 2005.

FRANCE. Conférence des Ministres de l’Éducation des États d’expression française, Promotion et intégration des langues nationales dans les systèmes éducatifs. Bilan et inventaire, Paris, Librairie Honoré Champion Éditeur, 1986, p. 342.

INGOUACKA, G-C. & SHIMAMUNGU, E.«Représentation du temps en bantu. Système comparé du lingala et du kinyarwanda», in Revue québécoise de linguistique, vol. 23 n°2, p. 47. 1994.

KIESSLING, R. & MOUS, M. Urban Youth Languages in Africa”, in Anthropological Linguistics. vol. 46 n°3, p. 307, 2004.

KNECHT, P.« Langue officielle », in Marie Louise Moreau (ouvrage coordonné par), Sociolinguistique. Concepts de base, Sprimont, Mardaga, 1997.

KUKANDA, V. L’emprunt français en lingála de Kinshasa. Quelques aspects de son intégration phonétique, morphologique, sémantique et lexicale, Tübingen, Gunter Narr Verlag, 1983, pp. 28-29.

MACKEY, W. F. “Determining the Status and Function of Languages in Multinational Societies”, in Ulrich Ammon (éd.), Status and Function in Languages and Language Varieties, New York, de Gruyter, 1989,

MEEUWIS, M. Lingala (Collection “Languages of the world/Materials” 261), München, Lincom Europa, 1998.

MEEUWIS, M. The Lingala tenses: a reappraisal“, in Afrikanistische Arbeitspapiere, n°43, p. 98, 1995.

SESEP, N. La francophonie au coeur de l’Afrique. Le français zaïrois, Paris, Didier Érudition, 1993.

SIMOES MARQUES, I. « Autour de la question du plurilinguisme littéraire », in Laté Lawson-Hellu (sous la coordination de), La Textualisation des langues dans les écritures francophones, Les Cahiers du GRELCEF – Revue du Groupe de recherche et d’études sur les littératures et cultures de l’espace francophone – mai 2011, n°2, p.231. http://www.uwo.ca/french/grelcef/cahiers_intro.htm> (consulté le 2 avril 2013).

VAN REYBROUCK, D. Congo: une histoire (traduit du néerlandais par Isabelle Rosselin), Arles-Paris, Actes Sud, 2012, p. 32.

Downloads

Publicado

14-12-2023

Como Citar

Nzoimbengene , . P. ., & Timbane, A. A. (2023). A língua Lingala no Congo-Kinshasa: o perfil sociolinguístico: Mokoto ya Lingala ya Congo-Kinshasa: maye matali bato na maloba. NJINGA E SEPÉ: Revista Internacional De Culturas, Línguas Africanas E Brasileiras, 3(Especial II), 527–540. Recuperado de https://revistas.unilab.edu.br/index.php/njingaesape/article/view/1527

Artigos mais lidos pelo mesmo(s) autor(es)

1 2 > >>