Fenômenos morfofonológicos em nomes da língua indígena Manxineru (Aruák)

Morfofonológicos Manxineru tskihi tokanha (Aruák)

Auteurs

  • Natália Cristine Prado Universidade Federal de Rondônia - Brasil
  • Fábio Pereira Couto Universidade Federal de Rondônia - Brasil

Mots-clés :

Morfofonologia, Manxineru, Língua indígena, Prefixos possessivos, apagamentos sonoros

Résumé

Este artigo pretende apresentar os fenômenos morfofonológicos, em especial, aqueles relacionados à morfologia nominal, da língua indígena Manxineru (família Aruák). Descrevemos a estreita relação entre os componentes fonológicos e morfológicos deste idioma, que resulta em reorganização do sistema linguístico. É possível notar diversos processos fonológicos nesta língua motivados pela adjunção de prefixos pessoais possessivos, o que desencadeia mudanças fonológicas em juntura de morfemas, promovendo apagamentos vocálicos, consonantais e silábicos, e fenômenos consequentes, tais como alongamentos compensatórios e a realização de consoantes aspiradas. Esperamos, com este trabalho, contribuir para a descrição dos aspectos morfofonológicos da língua Manxineru.

****

Twu yonawahlo xye kamruretatshi hekakhitanru morfofonológicos, xye hixanuutshi hihlenu, wale hixannu hekakjitatshiri morfologia hiwaktshi, Manxinerunruha (wtokanha tskihi Aruák).  Wyonatanru ripxakajinru wannamkojeneko xye tokantshiha fonológicos morfológicos xye nruha rukankakletantanru hiyrunukotnaka xye tokanhakaka. Rexikowaka fonológicos kakoje rixyawaka prefixos pessoais possessivos, kluhe yokmakaklu fonológicos hipxaklu morfemas, hkamhanrupa wenutkaluru vocálicos, consonantais silábicos, hakanhajetatshri hixanutshikaka, Hanu alongamentos compensatórios kamhakaluru consoantes aspiradas. Wkahwajyalu, xye kamrurtsh, repixanru hkahwakanru yonhatshi morfofonológicos Manxinerunruha.

Bibliographies de l'auteur

Natália Cristine Prado, Universidade Federal de Rondônia - Brasil

Professora do Departamento Acadêmico de Letras Vernáculas e do Mestrado Acadêmico em Letras da Universidade Federal de Rondônia (UNIR, campus Porto Velho). Líder do Núcleo de Estudos em Fonologia – NEFONO e do Laboratório de Pesquisa, Ensino e Extensão em Fonética e Fonologia – LAPEEFF.

Fábio Pereira Couto, Universidade Federal de Rondônia - Brasil

Professor da Universidade Federal de Rondônia (UNIR). Coordenador do Laboratório de Línguas e Culturas Indígenas da Universidade Federal de Rondônia (LALIC-UNIR). Membro pesquisador do Laboratório de Línguas e Literaturas Indígenas da Universidade de Brasília (LALLI-UnB).

Références

AIKHENVALD, Alexandra Yurievna. The Arawak language family of The Amazonian languages. Cambridge: Cambridge University Press. 1999b, p. 65-106.

CAGLIARI, Luiz. Carlos. Questões de morfologia e fonologia. Campinas: edição do autor, 2002.

CAMPBELL, Lyle. Typological characteristics of South American indigenous languages. In: The indigenous languages of South America: a comprehensive guide. Berlin/Boston: Radboud University Nijmegen, 2012.

______; GRANDONA, Verónica. The indigenous languages of South America: a comprehensive guide. Berlin/Boston: Radboud University Nijmegen, 2012.

CHOMSKY, Noam; HALLE, Morris. The Sound Pattern Of English. Evanston, and London: Harper & Row, 1968.

CLEMENTS, George. Nickerson.; HUME, Elizabeth Valerie. The Internal Organization of Speech Sounds. 1995. In: GOLDSMITH, John Anton. The Handbook of Phonological Theory. Cambridge, Massachusetts: Blackwell, 1995.

COUTO, Fábio Pereira. Conexões entre processos morfofonológicos e acento em Manxineru: a variedade Yine (família Aruák) falada no Brasil. Tese (Doutorado em Linguística). Brasília: UnB, 2016. 368 p.

______. Contribuições para a Fonética e fonológica da língua Manxineru (Aruák). Dissertação (Mestrado em Linguística). Brasília: Universidade de Brasília, 2012, 128 p.

______. Considerações Preliminares sobre os processos de vozeamento, nasalidade e dessoantização em Manxineru (Aruák). In: Linguística. Rio de Janeiro: UFRJ, 2014, p. 135-148.

HASPELMATH, Martin; SIMS, Andrea D. Undestanding Morfology. New York: Oxford University Press, 2002.

HAYES, Bruce. A Metrical Stress Theory of Stress Rules. Doctoral dissertation (PhD). Cambridge, Massachusetts: MIT, 1981, 341 p.

______. Metrical Stress Theory. Chicago: The University of Chicago, 1995.

______. Metrical Stress Theory: principles and case studies. Los Angeles, University of California, 1991.

HOCK, Hans Henrich. Principles of Historical Linguistics. 2. ed. Berlin; New York, Mouton de Gruyter, 1991.

______. Compensatory lengthening: In defense of the concept Mora. Mouton: Mouton Publishers, 1986, p. 400-431.

LADEFOGED, Peter. On dividing phonetics and phonology: comments on the papers by Clements andby Browman and Goldstein. In John Kingston and Mary E. Beckman (eds). Papers in Laboratory Phonology I. Between the grammar and physics of speech. Cambridge/UK: Cambridge University Press, 1990b, p. 398-405.

______. Vowels and Consonants: an Introduction to the Sounds of Languages. Malden/MA, USA: Blackwell Publishing, 2001.

______. A Course in Phonetics. California, Los Angeles: Harcourt Jovanovich, Inc. 1975.

LIN, Yen-Hwei. Syllabic and Moraic Structures in Piro. In: Phonology, Michigan, vol. 14, n. 3, 1997, p. 403-436.

MATISOFF, James A. Rhinoglottophilia: the mysterious connection between nasality and glottality. Nasálfest, ed. by Charles A. Ferguson, Larry H. Hyman, and John J. Ohala. Stanford University Press, 1975.

MATTESON, Esther. The Piro (Arawakan) language. California, USA: University of California, 1965.

RAMIREZ, Henri. Línguas Arawak da Amazônia Setentrional: comparação e descrição. Manaus, Universidade do Amazonas, 2001.

RODRIGUES, Aryon Dall’Igna. Línguas Brasileiras: para o conhecimento das línguas indígenas. 4. ed. São Paulo: Loyola, 2002.

______. Silêncio, nasalidade e laringalidade em línguas indígenas brasileiras. Letras de Hoje, v. 38, n. 4. Porto Alegre, 2003. p. 11–24.

SILVA, Edineide dos Santos. Aspectos gramaticais da língua indígena Manxinéri (Aruák). Tese (Doutorado em Linguística). Brasília: Universidade de Brasília, 2013.

Téléchargements

Publiée

21-05-2024

Comment citer

Prado, N. C., & Couto, F. P. . (2024). Fenômenos morfofonológicos em nomes da língua indígena Manxineru (Aruák): Morfofonológicos Manxineru tskihi tokanha (Aruák). NJINGA&SEPÉ: Revista Internacional De Culturas, Línguas Africanas E Brasileiras, 4(1), 58–79. Consulté à l’adresse https://revistas.unilab.edu.br/index.php/njingaesape/article/view/1308