Susunho ro musoro wo chitarwa

Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee

Autores

  • Joaquim João Razão Universidade Eduardo Mondlane - Moçambique

Palavras-chave:

Estratégias De Concordância, Concordância Sintáctica, Sintagmas Nominais Complexos

Resumo

Chitarwa ichi chinochinangwa chokubhuya makwandza o zvokutorerwana ko masintagina akavengerwa o mazina mu Ciwutee (S13 pakupima kakayita Guthrie 1967- 71). Fundo iri rinokwarakwatisa, kamarekamare mukuzwirana ngo kureketa ngo muromo no mukutara ngokuti mumaririmi o bantu, pakuda kutsvaka kubara kutorerana ko masitagima akavengerwa, nguwa imweni ngo kusama kutorerana mumindanda (Güldemann (2003), Langa (2009). Kanawo maririmi akasiyanasiyana echitonga ndawa iyi zvakasiyanasiyana, fundo iri rinoda kuziya makwandza  anotorwa pakutonga ndawa iyi  mu Ciwutee, se makwandza akasiyanasiyana mumaririmi o bantu. Kundze ko mabhuku akakosha akawanda akayerengwa, Chitaro ichi chinoyizwa ngo makwandza o masoko ari mumabhuku akayerengwa, ruziyo rwo mukwarakwatisi, kanawo no mibvundzo.  Awona anonyasa kuziyisisa makwandza ese anoseendzeswa mukutonga ndawa iyi yokutama kutorerana  ko matimbu o mindanda mu Ciwutee, tikada kuyerenga gwandza ro kuphindurwa ko magama anorura sintagima, gwandza rinonyanya zusendzeswa, se mareketere a  Langa (2009) no zvimweniwo zvakaringana no mukureketa (zvinorarama [+ umunhu], [-umunhu], dondzo ro bhuyo), izvona zvinoyitawo basa rakakosha mufundo iri.

***

Este artigo tem como objectivo discutir as estratégias de concordância de sintagmas nominais (SN’s) complexos em Ciwutee (S13 na classificação de Guthrie 1967- 71). O estudo aborda este problema, principalmente na comunicação oral escrita porque nas línguas bantu, a tentativa de estabelecer uma relação de concordância com um SN complexo geralmente resulta no que se considera como sendo conflito de género (Güldemann (2003), Langa (2009). Apesar de as diferentes línguas resolverem o conflito de género de diferentes maneiras, este estudo pretende conhecer as estratégias de resolução deste problema em Ciwutee como uma propriedade paramétrica em muitas línguas bantu. Além de uma considerável literatura relevante, o artigo baseia-se na análise de dados obtidos quer pelos métodos bibliográfico, introspectivo quer através de entrevistas. Ele explora quase todas as estratégias possíveis de resolução de conflito de género, usadas pelos falantes de Ciwutee, nomeadamente, a construção comitativa, a estratégia mais produtiva, segundo Langa (2009) e o recurso a factores extralinguísticos (seres vivos [+humanos], [-humanos], foco da conversa) que também desempenham um papel importante nesta matéria.

Referências

ANDRADE, J. & MÓIAS,T. (1995). Áreas críticas da língua portuguesa. Caminho, SA, Lisboa.

DUBOIS et al. (2006). Dicionário de linguística. São Paulo: Editora Pensamento-cultrix.

GUTHRIE, M. (1967). Classification of the Bantu Languages. London: Pall Mall.

GÜLDEMANN, T. (2003). Grammaticalization. In Derek Nurse & Gérard Philipson. (eds). The Bantu Languages. Rutledge Language Family Series. New York. PP182-194.

LANGA, D. (2013). Morfologia do Verbo em Changana. Colecção: “As nossas Línguas X”. Maputo: Centro de Estudos Africanos (CEA).

LANGA, D. (2009). Estratégias de Concordância com Sintagmas Nominais Compostos em Changana: proposta de uma abordagem integrada entre a linguística estrutural e comportamental. Maputo: FLCS-UEM.

MCHOMBO, S. (1993). “On the Binding of the Reflexive and the Reciprocal in Chichewa”. In: S. A. Mchombo (ed.). Theoretical Aspects of Bantu Grammar. Stanford: CSLI Publications. Pp. 181–207.

NGUNGA. A. (2004). Introdução à Linguística Bantu. 1ª. edição. Imprensa Universitária. Maputo.

NGUNGA. A. (2014). Introdução à Linguística Bantu. 2ª. edição. Imprensa Universitária. Maputo.

NHAMPOCA, E. (2009). Revisitando alguns ideofones do Changana. In: NGUNGA, (org.). Lexicografia e Descrição das Línguas Bantu. Maputo: Centro de Estudos Africanos (CEA) – Universidade Eduardo Mondlane, p.137-146.

NHAPOCA, E. (2018). Identidade categorial e função dos ideofones do changana. Florianópolis/SC. Brasil.

ROSÁRIO, A. (1999). Cidade de Chimoio: Ensaio Hitórico-Sociolinguistico-1.Colecção Embondeiro.14. Maputo.

SITOE, B. (2011). Dicionário Changana - Português. 2ª ed. Maputo: Textos Editores.

SITOE, B. NGUNGA, A. (2000). Relatório sobre a Padronização da Ortografia de Línguas Moçambicanas. Maputo

Downloads

Publicado

30-12-2021

Como Citar

Razão, J. J. (2021). Susunho ro musoro wo chitarwa: Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee. NJINGA E SEPÉ: Revista Internacional De Culturas, Línguas Africanas E Brasileiras, 1(Especial), 243–254. Recuperado de https://revistas.unilab.edu.br/index.php/njingaesape/article/view/838

Edição

Seção

Seção I - Artigos inéditos e traduções/interpretações