Ìtúpalè̩ Ìs̩àfihàn Èrò Ìjìnlè̩ nípa Agbára Olódùmarè, Ìsò̩rí Ìs̩è̩dá Abè̩mí, àti Aje̩mé̩ranko nínú Ìlò Oríkì

A Socio-Cultural Analysis of Power of Creator, Creatures, and Animatory Creatures through the use of Oríkì

Resumo

ÀS̩AMÒ̩

Onírúúrú àkíyèsí ni ó ti wà s̩aájú is̩é̩ ìwádìí yìí tí ó fi hàn pé, ìran Yorùbá jé̩ ìran kan tí wó̩n kún fún àkíyèsí, àti àròjinlè̩ nípa àyíká wo̩n. Bákan náà ni pé, ìran Yorùbá kún fún àròjinlè̩ nípa ìgbésí ayé tí wo̩n ń gbé. Àìdé̩ye̩ sí ìgbàgbó̩ nínú èrò ìjìnlè̩ wo̩n pé Olódùmarè ni orí fún gbogbo ìs̩è̩dá, yálà abè̩mí, tàbí aláìlé̩mìí jé̩ ohun tí wó̩n máa ń fi hàn níbikíbi ti wó̩n bá ti ní ànfààní. Ní pàtàkì, wó̩n ń s̩e àfihàn àwo̩n nǹkan ìs̩è̩dá o̩wó̩ Olódùmarè nínú ìlò oríkì tí wó̩n máa ń s̩è̩dá. Èyí hàn gbangba nínú oríkì tí wó̩n ń hun fún àwo̩n ohun ìsò̩rí abè̩mí aje̩mé̩ranko tí wó̩n gbà pé Olódùmarè dá, tí ènìyàn ń sìn, èyí tí wo̩n kì í sìn, àti àwo̩n è̩dá inú omi. Nítorí náà, nínú is̩é̩ ìwádìí yìí, a tó̩ka sí aagbo̩n ìs̩àmúlò oríkì gé̩gé̩ bí abala kan pàtàkì tí Yorùbá fi ń fi àròjinlè̩ wo̩n hàn nípa nǹkan àyíká wo̩n, tí ó je̩ mó̩ ìs̩e, ìhùwàsí àti àkíyèsí wo̩n, nípa àwo̩n ìsò̩rí ìs̩è̩dá abè̩mí àti àwo̩n ìs̩è̩dá aje̩mé̩ranko àyíká wo̩n. Ìlànà ìwádìí tí a lò ni s̩ís̩e àkójo̩ àwo̩n àròfò̩, oríkì àti orin àwo̩n apohùn fún àwota. A s̩e àgbéyè̩wò àkóónú ìpèdè oríkì tí ó gbajú-gbajà tí àwo̩n apohùn hun jo̩, fún àfihàn àwo̩n ìje̩lógún èrò is̩é̩ yìí. A s̩e àgbéyè̩wò ò̩pò̩lo̩pò̩ àwo̩n oríkì tí ó wà lórí àwo̩n ìsò̩rí ìs̩è̩dá abè̩mí tí a s̩à yàn fún àlàyé kíkún. Tíó̩rì Ìfojú-Às̩à-Ìbílè̩-wo is̩é̩-o̩nà lítírésò̩ ni a fi s̩e àwòta fún ìtúpalè̩ láti fi hàn pé, èrò àròjinlè̩ nípa ìs̩esí, ìhùwàsí àti ìrísí àwo̩n ìs̩è̩dá abè̩mí tí a tó̩ka sí nínu is̩é̩ yìí, ni ó bí ìlànà ìhun oríkì tí ìran Yorùbá s̩e àgbékalè̩ rè̩. Is̩é̩ yìí túnbò̩ fi òye kíkún hàn nípa bí ìgbàgbó̩ ìran Yorùbá s̩e lóòrìn tó, nípa ìpèdè “As̩è̩dá, Olúdá ayé àti ò̩run, àti “Olùdá ohun gbogbo” tí àwo̩n onímò̩ kan ti fún Olódùmarè. è̩wè̩, a se àfihàn bí ìran Yorùbá s̩e ní ìgbàgbó̩ púpò̩ nínú agbára Olódùmarè, Ìyà mi, àjo̩s̩epò̩, àti ojús̩e àwo̩n nǹkan abè̩mí sí ara won nínú ìpèdè oríkì tí a se ìtúpalè̩ nínú is̩é̩ àpilè̩ko̩ yìí láti fi ìdí èrò múlè pé, ìsesí, ìhùwàsí àti àwo̩n àbùdá è̩dá kò̩ò̩kan ni ó ń ran alátinúdá ló̩wó̩ fún ìhun oríkì tí wó̩n ń hun.

 *****

Houve várias observações antes desta pesquisa que mostram que o povo iorubá é um povo repleto de observações e imaginação sobre seu ambiente. Da mesma forma, o povo iorubá é repleto de imaginação sobre a vida que leva. A crença profunda de que Deus é a cabeça de toda a criação, seja animada ou inanimada, é algo que demonstram sempre que têm oportunidade. Em particular, demonstram as criações de Deus por meio da poesia que criam. Isso é evidente na poesia que compõem para as criaturas que acreditam ter sido criadas por Deus, aquelas que adoram, aquelas que não adoram e as criaturas aquáticas. Portanto, nesta pesquisa, nos referimos ao uso da poesia como um aspecto importante da maneira iorubá de expressar seus pensamentos sobre seu ambiente, ou seja, suas ações, comportamentos e observações sobre as criaturas da natureza e as criaturas de seu ambiente. O método de pesquisa utilizado foi coletar poemas, canções e cânticos dos poetas para o propósito do estudo. O conteúdo dos poemas mais populares escritos pelos poetas foi analisado para demonstrar os dez princípios deste estudo. Diversos poemas sobre o tema da criação da alma foram analisados e selecionados para uma análise detalhada. A teoria da perspectiva nativa americana sobre obras literárias é utilizada como estrutura para o estudo, a fim de demonstrar que a profunda compreensão das ações, comportamentos e aparência das criaturas mencionadas nesta obra deu origem aos princípios poéticos sobre os quais o povo iorubá se baseou. Este trabalho também demonstra uma compreensão completa do quanto o povo iorubá acredita na poesia, por meio da linguagem de "As̩è̩da", "Oludu aya at ô̩rún" e "Oludu ohun gbogbo", que alguns estudiosos atribuíram a Olódùmarè. Neste trabalho, demonstramos o quanto o povo iorubá acredita no poder de Olódùmarè, Iyà mi, àjo̩epo̩ e nas responsabilidades dos seres vivos uns para com os outros, na linguagem poética apresentada neste artigo, para estabelecer a ideia de que as ações, os comportamentos e as características de cada criatura são o que os poetas usam para tecer a poesia que tecem.