Ngyehyɛleɛ nee aneɛnu ninyɛne mɔɔ finde Nzema amodinlibɔlɛ nu la

Style and structure of the Nzema dirge

Autores

  • John Nyame Education University of Education, Winneba, Ghana
  • Yakub MOHAMMED Department of Akan-Nzema Education, University of Education, Winneba, Ghana

Palavras-chave:

Nzema, Aneɛnu Ninyɛne, Amodinlibɔlɛ, Abusua, Sɛkɛlɛneɛ

Resumo

SINLIPƐLƐ

Saa awie wu a, Nzema ne mɔ su ye fa kile nyane mɔɔ bɛlɛdi la. Nzema lɛ ɛzunlɛ ngakyile. Ɛzunlɛ ne bie wɔ ɛkɛ a yemɔ awie biala kola su bie fa kile ngitanwolilɛ mɔɔ ɛnee la ye nee mɔɔ ɛwu avinli la. Wɔ ɛzunlɛ bie mɔ noko anu, yɛte abusua bie ɛralɛ, ninyɛne mɔɔ bɛ nee bɛ rale, munzule mɔɔ dole bɛ adenle nu nee subane bie mɔ mɔɔ bɛlɛ la wɔ nu. Ɛzunlɛ ne mɔɔ bɛsu a bɛtiedia ninyɛne mɔɔ abusua bie vale rale nee edwɛkɛ mɔɔ sisile abusua ne adenle nu la a bɛfɛlɛ ye amodinlibɔlɛ a. Ɛzunlɛ ɛhye, yemɔ, saa selɛ tɔ ɛhyɛne nu a yɛɛ mbusua mralɛ mraalɛ su ye na bɛfa bɛkile abusua mɔɔ selɛ ne bɔ la a. Nzema mbusua nsuu ne – Ndweafoɔ, Ezohile, Azanwule, Mafolɛ, Adahonle, Alɔnwɔba nee Nvavile, biala lɛ ye sɛkɛlɛneɛ mɔɔ ɔfa ɔkile ɔ nwo a. Sɛkɛlɛneɛ ɛhye mɔ a le asedeɛ mɔɔ abusua ko biala vale wɔ ye adendulɛ ne anu la. Ndweafoɔ abusua ne vale twea nee senle a rale a; Ezohile abusua ne vale awule, kusu, nzule, ɛwɔlɛ abunlima nee ayera; Azanwule abusua ne vale elue; Mafolɛ abusua ne vale ezukoa nvutuke; Adahonle abusua ne vale ako, bana, arɛlɛ, dazia nee ekoko; Alɔnwɔba abusua ne vale dɔka, awa, bana yɛɛ arɛlɛ. Akee Nvavile abusua ne noko vale abisa, abɛlɛ nee avikpa. Wɔ amodinlibɔlɛ nu, ahenle mɔɔ ɛwu la abusua ne sɛkɛlɛneɛ ne mɔ findevinde nu. Tɛ sɛkɛlɛneɛ mɔɔ abusua bie vale rale la angome a finde amodinlibɔlɛ nu a, emomu fɛlɛko anzɛɛ anwubɛnyunlu bie mɔɔ abusua ne nwunle ye la noko finde nu. Gyima ɛhye bodane a le kɛ ɔfedevede Nzema amodinlibɔlɛ ne mɔ ko anu na yeala ngyehyɛleɛ nee aneɛnu ninyɛne mɔɔ findevinde nu la ali.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

John Nyame, Education University of Education, Winneba, Ghana

Lecturer of Nzema Oral Literature, Department of Akan-Nzema Education University of Education, Winneba, Ghana.

Yakub MOHAMMED , Department of Akan-Nzema Education, University of Education, Winneba, Ghana

Lecturer of Nzema Oral Literature, Department of Akan-Nzema Education, University of Education, Winneba, Ghana.

Referências

Agyekum, K. (2013). Introduction to literature (3rd edition). Accra: Adwinsa Publications Ltd.

Annan, J. C. (1980). Nzema Kɔtɔkɔ. Ajumako: School of Ghana Languages.

Asilijoe, P. A. K. (1992). Duma nee mgbayelɛ. Accra: BGL.

Atoh, F. O. (2017). A discourse analysis of Luo traditional dirges: The discourse strategies in dirge music performance. [Doctoral dissertation]. University of Nairobi.

Finnegan, R. (2012). Oral literature in Africa. Cambridge: Open Book Publishers.

Taluah, A. R. (2013). The context and poetics of Kasena dirges and war songs. Germany: LAP LAMBERT Academic Publishing.

Downloads

Publicado

06-08-2025

Como Citar

Nyame, J., & MOHAMMED , . Y. (2025). Ngyehyɛleɛ nee aneɛnu ninyɛne mɔɔ finde Nzema amodinlibɔlɛ nu la: Style and structure of the Nzema dirge. JINGA SEPÉ: evista nternacional e ulturas, Línguas fricanas rasileiras (ISSN: 2764-1244), 5(Especial II), 33–39. ecuperado de https://revistas.unilab.edu.br/njingaesape/article/view/2342