Code-switching e code-mixing no uso das línguas bantu em Moçambique

Kucinca-cinca ni kupatanyisela tidimi kucithumiswa tidimi taciLAndi taMosambiki

Autores

  • Diocleciano Joao Raul Nhatuve Universidade Aberta, Instituto Superior de Ciências de Educação- Moçambique

Palavras-chave:

Code-switching, Code-mixing, Bilinguismo, Moçambique

Resumo

O contacto linguístico envolvendo as línguas bantu e o português criou/cria situações de bilinguismo na sociedade moçambicana. Esta situação propicia a ocorrência de fenômenos linguísticos como a alternância e a mistura de códigos no discurso em língua materna. Neste contexto, o objetivo deste trabalho é examinar, à luz dos princípios teóricos do contacto linguístico, o impacto da língua portuguesa no uso das línguas bantu moçambicanas. O estudo procura identificar as principais unidades ou expressões linguísticas do português introduzidas no discurso em línguas bantu, discutir a (in)conformidades dos produtos da alternância e mistura de códigos e as respetivas consequências no contexto particular de Moçambique. A base empírica é constituída por traduções de frases do português para a língua materna, feitas por falantes de línguas bantu (língua materna) e de português (língua segunda). O estudo qualitativo desencadeado neste trabalho revelou que a língua portuguesa interfere significativamente no uso das línguas bantu. Tal interferência se manifesta através da introdução de elementos e/ou expressões da língua portuguesa nos discursos em línguas nativas dos falantes. A análise de dados indica que elementos como conjunções, numerais, substantivos, sintagmas nominais e verbais do português são recorrentemente introduzidos nos discursos em língua bantu. A alternância e a mistura de códigos obedecem aos princípios da gramática da alternância e são funcionais. Embora a alternância e a mistura de códigos sejam úteis na viabilização da comunicação e revelem a capacidade de convivência entre as línguas e de criatividade dos falantes bilingues, a falta do ensino das línguas bantu coloca-as numa posição de instabilidade e perigo de serem substituídas pelo português. Perante esta situação, recomenda-se que seja adotada uma política linguística que favoreça o seu ensino formal em Moçambique, como forma de promover uma coexistência harmoniosa e duradoura das línguas em contacto, sem que a alternância e a mistura de códigos ameacem nenhuma das línguas.

***

Kutshangana ka tidimi taciLandi ni ciPutukezi kumaha titaku kuhumelela vathu vabwabwatako ngu tidimi timbidi mwendo kupinda m’ndani kavahanyi vaMosambiqui. Wudimimbidi wutumbulukisa kucinca-cinca niku patanyisela ka tidimi loko vathu vaci bwabwata tidimi tawe tantumbuluko. Nkongometo wa gondo yiya nguxopaxopa, nahiciwonakaliswa ngu mithetho yoyelani nikutshangana katidimi, m’tamu walidimi laciPutukezi mbimosi vathu vabwabwatako ngutidimi taciLandi taMosambiki. Gondo yiyi yikongometa kuziva mapswi mwendo mitlawa yamapwi aciPutukezi mawuletiswako kawubwabwati nguciLandi, kuxola mazumbela manene mwendo ohambana yasivangwa sakucinca-cinca nikupatanyisela katidimi, nitichachazelo takona ditikoni daMosambiki. Mitlawa yamapswi yithumiswako kagondo yiya ndichamuselo tamapswi yaciPutukezi ngutidiminyana taciLandi. Tichamuselo tiya timahilwe nguvabwabwati vatidimi tantumbuluko taMosambiki ni ciPutukezi (lidimi lawumbidi). Gondo yatshimatshima yiyayingamawa yiwonekisile tito lidimi laciPutukezi lawulelela kawubwabwati nguciLandi. Kutibetabeta ka ciPutukezi kuwonakala ngumamahelo ovabwabwati vethumisa mapswi mwendo mitlawa yamapswi aciPutukezi kawubwabwati ngutidimi tawe tantumbuluku. Wuxopaxopi wuwa wungamaheka wukomba tito sipatanyiso samitlawa yamapswi, tinomboro, matina, mitlawa yotangelwa ngumatina kumweko nimitlawa yotangelwa ngumapswi-kumaha yaciPutukezi nguwona matolovelako kuwuletiswa ka wubwabwati nguciLandi. Kucinca-cinca mwendo kupatanyisela ka tidimi kuwa kuwonekako kumaheka mayelano nimithetho yakona titimahako tito vathu veyengisana. Hambikuwa kucinca-cinca nikupatanyisela mapswi mwendo mitlawa yamapswi simahako kuvathu veyengisana, sicikombisa kufuyana katidimi taciLandi ni ciPutukezi niwumahi wavabwabwati vatidimi timbidi mwendo kupinda, kupwateka ka wugondisi watidimi taciLandi (ngum’talo watona) kutiveka pangoni yotidivalwa mwendo kuyeyiswa. Kamazumbelo awa, kukurumetwa tito kucivekwa mithetho yino sindzisa wugondisi niwugondi watidimi taciLandi sikolwani sotshe saMosambiki, nga mamahelo yokuseketelwa kufuyana kunene kakalakupinduka katidimi titshanganako, kusina phangu ngumhaka yakucinca-cinca mwendo kupatanyisela katidimi totshe.

Biografia do Autor

Diocleciano Joao Raul Nhatuve, Universidade Aberta, Instituto Superior de Ciências de Educação- Moçambique

Faculdade de Ciências da Educação da Universidade Aberta/ Instituto Superior de Ciências de Educação – ISCED (Beira/Moçambique).Coordenador do Curso de Português na mesma faculdade.  

Referências

BAXTER, A. Línguas pidgin e crioulas. In Faria et al. (Org.). Introdução à Linguística Geral e Portuguesa. Lisboa: Caminho, 1996, p.535-549.

FIRMINO, G. Diversidade linguística e desenvolvimento nacional: questões sobre política linguística em Moçambique. Rev. Cient. UEM: Sér. ciênc. soc. Maputo, v. 1, n. 1, 2015, p. 118-129.

FIRMINO, G. Aspetos da nacionalização do português de Moçambique. Veredas 9, Porto Alegre: Associação Internacional de Lusitanistas, p. 2008, 115-135.

FIRMINO, G. A questão linguística na África pós-Colonial: o caso do português e das línguas autóctones em Moçambique. Maputo: Promédia, 2002.

GONÇALVES, P. O Português em África. In Raposo et al. (org.). Gramática do Português. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, 2013, 157-178.

KRASHEN, S. D. Formal and informal linguistic environments in language acquisition and language learning. TESOL Quarterly, v. 10, n. 2, 1976, p. 157-168.

KRASHEN, S. Second language acquisition and second language learning. New York: Pergamon Press, 1981.

MARTINS, C. Línguas em contacto. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra, 2008.

MOTA, M. A. C. Línguas em contacto. In Faria et al. (org.). Introdução à Linguística Geral e Portuguesa. Lisboa: Caminho, 1996, p. 505-533.

NHATUVE, D. Passivas analíticas escritas por falantes do português de Moçambique. Revista Investigações, Recife, v. 35, n. 2, 2022, p. 1–34.

NHATUVE, D.; MACHAVA, A. Coesão textual em português como segunda língua. Revista Horizontes de Linguística Aplicada, Brasília, ano 20, n. 2, p. AG8, 2021.

POPLACK, S. Lenguas en contacto. In Lopes M. H. (org.). Introducción a la Linguística Actual. Madrid: Editorial Playor, 1984, p. 183-207.

SEGURA, L. Geografia da língua Portuguesa. In Raposo et al. (org.). Gramática do Português. Lisboa: Fundação Kaloust Gulbenkian, 2013, p. 71-75.

WARDHAUGH, R. An Introduction to Sociolinguistics. USA: Blackwell Publishing Ltd, 2006.

GONÇALVES, P. Contacto de línguas em Moçambique: algumas reflexões sobre o papel das línguas bantu na formação de um novo léxico do português. In Lobo, t., Carneiro, Soledade, Almeida, e Ribeiro, (Org.) Linguística Histórica, História das Línguas e Outras Histórias [online]. Salvador: EDUFBA, 2012, p. 401-406.

NHATUVE, D. Para a normatização do português de Moçambique: aspectos fonético fonológicos da vibrante e da lateral no português oral de Maputo. R. Letras, Curitiba, v. 21, n. 32, 2019, p. 130-144.

CHIMBUTANE, F. Língua, educação e sociedade em Moçambique: assimilação, uniformização e aceno à unidade na diversidade. Modern Languages Open, Liverpool: Liverpool University Press, v.1, n.15, 2022, p. 1–14.

PATEL, S.; MAJUISSE, A; TEMBE, F. Manual de Línguas Moçambicanas: Formação de Professores do Ensino Primário Educação de Adultos. Maputo: Associação Progresso, 2020.

NHAMPOCA, E. A. C. (2015). Ensino bilingue em Moçambique: introdução e percursos. Work. Pap. Linguíst. Florianópolis, v. 16, n. 2, 2015, p. 75-97.

FISHMAN, J. A. Bilingualism with and without diglossia; diglossia with and without bilingualism. Journal of Social Issues, Malden, v.23, n. 2, 1967, p. 29-38.

FERGUSON, C. A. Diglossia. WORD-Language and Social Strutures, v. 15, p. 1959, 232-251.

LINDONDE, L. M. A questão de escolha linguística em ambientes domésticos num contexto multilingue de moçambique. Alfa, São Paulo, v.65, 2021, e12448.

CORREIA, M. A glotofagia não é inevitável. In Ciberdúvidas da Língua Portuguesa, 2020. Disponível em: https://ciberduvidas.iscteiul.pt/artigos/rubricas/idioma/a-glotofagia-nao-e-inevitavel/4253. Acesso em: 09 junh 2023.

Downloads

Publicado

12-07-2023

Como Citar

Nhatuve, . D. J. R. . (2023). Code-switching e code-mixing no uso das línguas bantu em Moçambique: Kucinca-cinca ni kupatanyisela tidimi kucithumiswa tidimi taciLAndi taMosambiki. NJINGA E SEPÉ: Revista Internacional De Culturas, Línguas Africanas E Brasileiras, 3(2), 358–379. Recuperado de https://revistas.unilab.edu.br/index.php/njingaesape/article/view/1264